जागतिक वन दिन (International Day of Forests) दरवर्षी २१ मार्च रोजी साजरा केला जातो. या दिवसाचा उद्देश वनांचे महत्त्व आणि त्यांचे संवर्धन याविषयी लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे हा आहे.
जागतिक वन दिनाचा इतिहास:
* संयुक्त राष्ट्र महासभेने २०१२ मध्ये २१ मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय वन दिन म्हणून घोषित केला.
* पहिला आंतरराष्ट्रीय वन दिन २०१३ मध्ये साजरा करण्यात आला.
जागतिक वन दिनाचे महत्त्व:
* वनं आपल्या पृथ्वीसाठी खूप महत्त्वाची आहेत.
* वनं आपल्याला ऑक्सिजन देतात, कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात आणि वन्यजीवांसाठी निवासस्थान प्रदान करतात.
* वनं हवामान बदलाचा प्रभाव कमी करण्यास मदत करतात.
जागतिक वन दिनाची संकल्पना:
* प्रत्येक वर्षी, जागतिक वन दिनाची एक विशिष्ट संकल्पना असते.
* 2024 साठी संकल्पना "वन आणि नवसंशोधन: चांगल्या जगासाठी नवीन उपाय" (Forests and innovation: New solutions for a better world) आहे.
जागतिक वन दिन कसा साजरा केला जातो?
* जागतिक वन दिन जगभरात विविध कार्यक्रम आणि उपक्रमांद्वारे साजरा केला जातो.
* या कार्यक्रमांमध्ये वृक्षारोपण, शैक्षणिक कार्यक्रम आणि जनजागृती मोहिमा यांचा समावेश होतो.
वनांच्या संरक्षणासाठी आपण काय करू शकतो?
* पुनर्वापर आणि कंपोस्टिंग करा.
* स्थानिक आणि टिकाऊ उत्पादने खरेदी करा.
* ऊर्जेची बचत करा.
* झाडे लावा.
* वनांविषयी जागरूकता वाढवा.
भारतातील वन चळवळीचा इतिहास हा केवळ पर्यावरण संरक्षणापुरताच मर्यादित नाही, तर तो सामाजिक आणि सांस्कृतिक बदलांचाही साक्षीदार आहे. या चळवळीने भारतातील वनांचे महत्त्व लोकांपर्यंत पोहोचवले आणि त्यांच्या संरक्षणासाठी लोकांना एकत्र आणले.
भारतातील काही महत्त्वाच्या वन चळवळी:
* चिपको आंदोलन (Chipko movement):
* हे आंदोलन 1973 मध्ये उत्तराखंडमधील चमोली जिल्ह्यात सुरू झाले.
* स्थानिक महिलांनी झाडे तोडण्यापासून वाचवण्यासाठी त्यांना मिठी मारली.
* या आंदोलनाने जगभरात पर्यावरण संरक्षणाची प्रेरणा दिली.
* अपिको आंदोलन (Appiko movement):
* हे आंदोलन 1983 मध्ये कर्नाटक राज्यातील पश्चिम घाटात सुरू झाले.
* स्थानिक लोकांनी झाडे तोडण्यापासून वाचवण्यासाठी त्यांना मिठी मारली.
* या आंदोलनाने पश्चिम घाटातील वनांचे महत्त्व लोकांपर्यंत पोहोचवले.
* नर्मदा बचाव आंदोलन (Narmada Bachao Andolan):
* हे आंदोलन नर्मदा नदीवरील सरदार सरोवर धरणाच्या विरोधात सुरू झाले.
* या धरणांमुळे अनेक गावे आणि वनक्षेत्र पाण्याखाली जाणार होते.
* या आंदोलनाने विकास प्रकल्पांचे पर्यावरणावर होणारे परिणाम लोकांपर्यंत पोहोचवले.
* जंगल बचाव आंदोलन (Jungle Bachao Andolan):
* हे आंदोलन 1980 मध्ये बिहारमध्ये सुरु झाले.
* या आंदोलनाचा उद्देश येथील सागाची झाडे वाचवणे हा होता.
* वन महोत्सव (Van Mahotsav):
* 1950 मध्ये सुरू झालेल्या या महोत्सवाचा उद्देश वृक्षारोपणाला प्रोत्साहन देणे आहे.
* हा उत्सव दरवर्षी जुलै महिन्यात साजरा केला जातो.
वन चळवळीचे महत्त्व:
* वन चळवळीने लोकांमध्ये पर्यावरण जागृती निर्माण केली.
* या चळवळीमुळे सरकारला वन संरक्षणासाठी कायदे करण्यास भाग पाडले.
* या चळवळीने स्थानिक लोकांना त्यांच्या हक्कांसाठी लढण्यास शिकवले.
* या चळवळीमुळे विकासाच्या नावाखाली होणाऱ्या पर्यावरणाच्या हानीकडे लोकांचे लक्ष वेधले गेले.
भारतातील वन चळवळीने पर्यावरण संरक्षणात मोलाची भूमिका बजावली आहे. या चळवळीतून मिळालेल्या अनुभवांचा उपयोग भविष्यातील पर्यावरण संवर्धनासाठी होईल.
जागतिक वन दिनाबद्दल आणखी काही माहिती:
वनांचे महत्त्व:
* हवामान संतुलन: वनं कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात आणि ऑक्सिजन बाहेर टाकतात, ज्यामुळे हवामान संतुलित राहते.
* पाण्याचे स्रोत: वनं जमिनीतील पाणी टिकवून ठेवतात आणि नद्या, झरे यांना पाणी पुरवतात.
* जैवविविधता: वनं अनेक प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राण्यांचे घर आहे, ज्यामुळे जैवविविधता टिकून राहते.
* आर्थिक महत्त्व: वनं लाकूड, फळे, औषधी वनस्पती आणि इतर अनेक गोष्टी पुरवतात, ज्यामुळे लोकांना रोजगार मिळतो.
* मानवी आरोग्य: वनं शुद्ध हवा देतात आणि मानसिक शांती देतात.
वनं नष्ट होण्याची कारणे:
* शहरीकरण आणि औद्योगिकीकरण: वाढत्या शहरांमुळे आणि उद्योगांमुळे वनांची जागा कमी होत आहे.
* शेतीसाठी वनांचा नाश: शेतीसाठी जमिनीची गरज वाढल्यामुळे वनांची तोड होत आहे.
* जंगलातील आगी: हवामान बदलामुळे जंगलातील आगींचे प्रमाण वाढत आहे, ज्यामुळे वनांचे मोठे नुकसान होते.
* बेकायदेशीर वृक्षतोड: लाकडासाठी बेकायदेशीर वृक्षतोड केली जाते, ज्यामुळे वनांचे नुकसान होते.
वनांचे संरक्षण करण्यासाठी उपाय:
* वृक्षारोपण: अधिकाधिक झाडे लावून वनांची संख्या वाढवणे.
* वन व्यवस्थापन: वनांचे योग्य व्यवस्थापन करून त्यांचे संरक्षण करणे.
* कायद्यांची अंमलबजावणी: वनांच्या संरक्षणासाठी असलेल्या कायद्यांची काटेकोरपणे अंमलबजावणी करणे.
* जनजागृती: वनांच्या महत्त्वाविषयी लोकांमध्ये जनजागृती करणे.
* शाश्वत विकास: वनांचा वापर करताना पर्यावरणाचे संतुलन राखणे.
भारतातील वनांची स्थिती:
* भारतात विविध प्रकारचे वनं आहेत, ज्यात उष्णकटिबंधीय वर्षावनं, पानझडी वनं आणि पर्वतीय वनांचा समावेश आहे.
* भारतात वनांचे प्रमाण वाढवण्यासाठी सरकार अनेक योजना राबवत आहे.
* वन्यजीव संरक्षण, वनसंवर्धन आणि पर्यावरण शिक्षण यावर भर दिला जात आहे.
जागतिक वन दिन हा दिवस आपल्याला वनांचे महत्त्व लक्षात आणून देतो आणि त्यांच्या संरक्षणासाठी प्रेरित करतो.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
Please write comment आपल्या बहुमूल्य प्रतिक्रिया बद्दल मनःपूर्वक आभारी आहोत..🙏🙏